De aanleiding
In de onlangs verschenen documentaire ‘Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes’ onderzoekt Sunny Bergman waarom seksueel geweld een omvangrijk en structureel probleem is en hoe we dat kunnen doorbreken. Met afschuw en verbijstering hoorden we in deze documentaire de advocaat Gerard Spong zeggen dat “vrouwen* zich toch snel laten verkrachten en hun verzet gauw opgeven”. Vrouwen zouden weerbaarder moeten worden volgens hem. “Een goed weerbare vrouw zal het aantal verkrachtingen drastisch doen afnemen.” (Insta VPRO)
Deze uitspraken zijn de ultieme vorm van victim blaming, dat wil zeggen, het legt de schuld en de schaamte bij het slachtoffer en niet waar het hoort: bij de pleger. Dit soort uitspraken zijn zeer schadelijk voor slachtoffers van seksueel geweld (x/v/m). Niet vrouwen zouden zich nog meer moeten wapenen en ‘voorbereiden’ (dat doen ze namelijk al eeuwen), maar mannen* hebben de verantwoordelijkheid na te denken over consent zodra ze seksuele interactie willen met een ander. Dit thema wordt ook getoond in de indringende documentaire van Jamie Reuter
Door middel van een paginagrote advertentie in een landelijke krant hebben we, samen met 1422 donateurs, een signaal af willen geven dat victim blaming niet acceptabel is en dat het tijd is om de schuld en verantwoordelijkheid neer te leggen bij de pleger. De advertentie richt zich niet op Gerard Spong als persoon maar op het verschijnsel waar hij een stem aangaf. Dat lichten we hier graag toe. Het moet namelijk stoppen.
Wat is victim blaming?
Bijna elk slachtoffer van seksueel geweld krijgt te maken met victim blaming.
“Waarom ging je dan ook mee?”
“Je had ook niet…”
“Als ik in die situatie had gezeten, dan…”
We vinden het vaak zo heftig om te horen dat iemand seksueel geweld heeft meegemaakt heeft, dat we de neiging hebben de schuld bij de ander te leggen. We willen graag geloven dat de wereld veilig is. Door die ander de schuld te geven, wanen we onszelf veilig. We zeggen tegen de ander dat de kleding die iemand aan had, de aanwezigheid op een bepaalde plek of de omstandigheden, de reden waren van het seksueel geweld. En dan kunnen we tegen onszelf zeggen dat als wij die kleding niet aantrekken, niet naar die plek gaan of ons niet in bepaalde omstandigheden begeven, het ons niet kan overkomen.
De ongemakkelijke waarheid is dat seksueel geweld iedereen (x/v/m) kan overkomen.
Wat is self blaming?
Slachtoffers van seksueel geweld geven zichzelf vaak al de schuld.
“Had ik maar…”
“Was ik maar niet…”
Dat heet self blaming. Self blaming geeft slachtoffers het gevoel dat ze controle hebben over wat hun is overkomen. En daarmee het idee dat ze het in de toekomst kunnen voorkomen. Daarnaast krijgen de meeste slachtoffers (75%) ook nog te maken met victim blaming. Victim blaming is schadelijk voor het slachtoffer en vaak traumatischer dan de gebeurtenis zelf. Het wordt ook wel ‘second rape’ genoemd.
Self blaming en victim blaming staan vaak het herstel van het slachtoffer in de weg.
De context
Januari 2022: Een groep vrouwen laat in een paginagrote advertentie in een krant haar mening weten over de reactie van John de Mol in de YouTube-uitzending van BOOS over misstanden bij The Voice.
De baas van Talpa vindt dat vrouwen zich minder moeten schamen en sneller aan de bel moeten trekken. Als zij nu maar …
Maart 2025: In de documentaire Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes’ van Sunny Bergman zegt de advocaat Gerard Spong “dat vrouwen zich toch snel laten verkrachten en hun verzet gauw opgeven”. Vrouwen zouden weerbaarder moeten worden volgens hem. “Een goed weerbare vrouw zal het aantal verkrachtingen drastisch doen afnemen.”
De datum is nog onbekend. Maar het wordt echt tijd dat mannen verantwoordelijkheid nemen. Het gaat ons niet om John of Gerard, wij nodigen iedereen uit bij zichzelf te rade te gaan.
Het is nooit de schuld van het slachtoffer (x/v/m).
Wat kunnen we doen?
Kijk de documentaire ‘Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes’ of de documentaire ‘Had dan nee gezegd’ van Jamie Reuter en ga het gesprek aan in je omgeving, vooral met mannen. Daarmee maak je ook impact, het grootste geschenk wat je ons en de donateurs kunt geven.
Praat met je partner (ook als je een langere relatie hebt) of met vrienden over consent.
Laten we als samenleving alert zijn op victim blaming, zowel bij onszelf als bij de ander. Want iedereen heeft de neiging tot victim blaming. We doen het allemaal wel eens. Omdat we graag willen geloven dat we veilig zijn.
Onderstaande informatie kan jou helpen bij het gesprek.
- Had dan nee gezegd (video)
- Docu over victimblaming (video)
- Verkrachtingsmythe – aflevering 1 (video)
- What were you wearing? (video)
- Verlamd van angst (boek)
- Victim blaming (pdf)
- Factsheet over bevriezen (pdf)
- Tips voor omstanders (pdf)
- Centrum Seksueel geweld (website organisatie)
* Alle mensen kunnen slachtoffer zijn van seksueel geweld, en ook pleger zijn. Het meest voorkomend zijn cis mannen als pleger en cis vrouwen als slachtoffer.